تعریف خطر:

منبع ، موقعیت یا عملی که دارای پتانسیل آسیب رساندن به اعضای بدن بصورت جراحت ، بیماری ، مرگ یا ترکیبی از آن دو داشته باشد . مانند :

1. پریز شکسته برق ، منبعی که دارای پتانسیل آسیب رساندن می باشد .

2. تخته داربست شکسته ، منبعی که دارای پتانسیل آسیب رساندن می باشد .

3. دید محدود در جاده مه آلود ، موقعیتی است که دارای پتانسیل آسیب رساندن می باشد .

4. عدم رعایت دستورالعملهای کاری و ایمنی توسط پرسنل ، عملی که دارای پتانسیل آسیب رساندن می باشد .

انواع خطر Type of hazard :

خطر کار با برق ، خطر کار در ارتفاع ، خطر رانندگی و .......

برق گرفتگی ، سقوط از ارتفاع ، تصادف در واقع پیامد خطر می باشد .

سه قدم برای دستیابی به امنیت و ایمنی در محیط کار

قدم اول :

مشخص کنید که امکان مواجه کدام افراد با خطر در محیط کار وجود دارد؟

قدم دوم:

میزان ریسک خطرات احتمالی را برای اشخاص تعیین کنید.

قدم سوم:

ابزار و وسایلی که می توانند به کاهش خطرات کمک کنند معین کنید.

هدف از این راهنمایی فراهم کردن اطلاعات با جزییات بیشتر است تا بتوانیم در مسیر تشخیص خطرات پیش برویم.

روش پیشنهادی به صورت زیر است:

قدم اول: تعریف خطر

تعریف:

یک خطر شامل هر چیزی که ممکن است باعث جراحت شود می شود.

باید به موارد زیر توجه شود:

· اتفاقاتی که در محیطهای مشابه اتفاق افتاده است.

· خطرات و اتفاقات اخیر ( در محیط کار یا محیطهای کاری مشابه ) برای این منظور می توان به اسناد حوادث که توسط شرکتهای مخصوص چاپ می شود مراجعه نمود.)

· نشریاتی که در آنها کدهای راهنمایی و عملی مربوط به مسایل صنعتی موجود است.

· مشورت با افرادی که در صنعت هستند شامل نمایندگان ایمنی و سلامتی و کمیته هایی که به منظور یافتن مشکلات احتمالی در زمینه ایمنی در محیط کار فعالیت دارند.

· بازرسی محیط کار (به چک لیستها توجه کنید)

· آمار و اطلاعات ثبت شده که میزان ناامنی و خطرات بالقوه مشخص می کند.

قدم دوم:ارزیابی خطر

تعریف:

خطر در مورد هر گونه جراحت و یا ضرر و زیان به معنی میزان احتمال و امکان بروز حوادث و ضرر و زیان است. وقتی یک خطر مشخص می شود ریسک و احتمال مربوط به آن می تواند بدست آید.برآورد ریسک و احتمال خطر می تواند در تشخیص و تعیین یک نتیجه منطقی ما را یاری کند و به کاهش احتمال خطرات کمک کند.

هر کدام از خطرات مشخص شده در مرحله اول این فرایند باید ارزیابی شود.

این مرحله باید شامل:

تصمیمی که درباره هر خطر و محل آن باید گرفته شود و همچنین تصمیم گیرنده معین شود.

اطلاعاتی که برای تصمیم گیرندگان ضروری است و همچنین چگونگی ارایه این اطلاعات باید مشخص شود.

اطلاعات باید شامل:

· اندازه, بلندی و خروجی هر مکان

· طریقهای انتخابی و یادداشتهای کاری

· موقعیت و شرایط کارخانه

· تعداد و میزان حرکت و جابجایی افراد درداخل کارخانه

قدم سوم : کنترل کردن ریسک خطر

جایی که خطر وجود دارد و تخمین احتمال آن به افراد حاضر در محیط کار نشان داده می شود و اگر امکان حذف آن عملا وجود نداشت توجهات باید معطوف به موارد قابل دسترس برای کاهش احتمال خطر و جلوگیری از بروز آن باشد یعنی عملا کنترل خطر.

باید به موارد زیر توجه شود:

· تعویض کارهای پرخطر با مواردی با خطر کمتر.

· کنار نگه داشتن دیگر کارمندان و دیگر افرادی که مستقیما با کارهای خطر زا در تماس نیستند از خطر.

· ترکیب اعداد و اندازه گیری های کنترلی

· استفاده از تجهیزات پیش گیری کننده شخصی

عملیات ایمن سازی محیط کار باید با مشورت افرادی که اجرا کننده عملیاتی هستند قبل از آغاز کار, صورت گیرد.

موارد زیر باید در محیط کار سندیت پیدا کند و ثبت شود:

· تحصیلات و آموزشهای کارمندان و پیمانکاران شامل:

ـ آموزش های استنتاجی

ـ صلاحینها و گواهینامه های مورد نیاز

· برنامه ریزی و ترتیب گذاری کارها به منظور تضمین ایمنی دیگر افراد و این امر نباید با مصالحه با دیگر افراد فعال در محیط کار باشد.

· ارتباط مستقیم با سرپرستان و اجرا کنندگان امور

قابل اجرا بودن: عملی بودن یک امر

بعضی از کارها در عمل و در موقع احتیاج بوسیله عبارت دور از عمل بیان می شوند.

موارد قابل اجرا در این زمینه عبارتند از:

1- شدت هر حادثه و ضرر و زیان احتمالی آن برای سلامتی و میزان احتمال بروز آن

2- تعیین و تامین اطلاعات در باره :

· میزان خطر خطراتی که در بند 1 آمده است.

· احتمال بروز حادثه و ضرر وزیان آن

· وسایل کاهش و یا کم کردن روز خطرات و یا حوادث بالقوه .

3 - قابل دسترس و مناسب بودن قیمت تجهیزاتی که در بند 2 اشاره شد.

تحلیل مثلث خطر

مثلث خطر ، بیان کننده عوامل آغاز کننده یک خطر می باشد.به عنوان مثال مکانیزم آغاز کننده ، عامل خطرناک ، و هدف خطر.
مثلا باروت ،‌فشنگ و ماشه را میتوان مثال زد.
...

...

یک خطر شامل سه مؤلفه اساسی زیر است.
1- عنصر پر خطر: (HE) که منبع پر خطر اصلی است که ایجاد خطر می کند، نظیر منبع پر خطر انرژی مثل مواد منفجره که در سیستم مورد استفاده قرار می گیرند.
2- مکانیزم آغازینی IM: که رویداد آغاز گر و پیشقدم است که سبب می شود خطر به وقوع بپیوندد. مکانیزم آغازینی سبب عملی شدن یا انتقال خطر از حالت بی اثر (ساکن) به حالت حادثه عملی می شود.
3- هدف و تهدید: (T/T) که شخص یا چیزی است که در معرض صدمه یا آسیب قرار دارد، و شدت رویداد حادثه را توصیف می کند. این مورد به معنی پی آمدِ حادثه و آسیب یا زیان و خسارات برآمده از حادثه است.
سه مؤلفه خطر تشکیل شکلی را میدهد که در ایمنی سیستم به عنوان مثلث خطر معروف است را می دهند، مثلث خطر نشان می دهد که خطر شامل سه مؤلفه لازم و پیوسته است، که هر کدام یک ضلع مثلث را تشکیل می دهند. هر سه ضلع از مثلث برای وجود خطر الزامی و ضروری اند. برداشتن یا حذف هر کدام از اضلاع مثلث سبب حذف خطر می شود زیرا دیگر قادر به بروز حادثه نخواهد بود. (مثلث کامل نخواهد بود). کاهش احتمال ضلع (IM) (مکانیزم آغازینی) سبب کاهش احتمال بروز حادثه خواهد بود. کاهش در وضع عنصر پر خطر یا هدف و تهدید سبب کاهش شدت حادثه می شود.
این جنبه از خطر (مثلث خطر) در معین کردن نقطه کاهش یک خطر بسیار مفید خواهد بود.

تعریف حادثه

در عصر حاضر با پیشرفتهای چشمگیر در امر بهداشت و پیشگیری از بیماریهای عفونی و غیرعفونی و فراهم شدن وسایل آسایش و رفاه و بالنتیجه کاهش میزان مرگ و میر ناشی از بیماریها، حوادث یکی ازعلل عمده مرگ و میر و معلولیت بوده و پس از بیماریهای قلب و عروق و سرطان در مرتبه سوم قرار دارد. در روزگاران گذشته حوادث منحصر به سقوط از درخت یا بلندی، ضرب خوردن حیوانات اهلی و یا وحشی، مسمومیت با موادی گیاهی یا زهر جانوران و یا چند مورد دیگر محدود می شد ولی امروزه با توجه به پیشرفتهای چشمگیر در ا مور صنعتی و امکان استفاده از وسایل مدرن جهت مسافرت، استفاده ازنیروی برق وماشین آلات، تماس با مواد شیمیایی و غیره انسان را در برابر حوادث بیشماری قرار داده است. همه ساله میلونها حادثه در دنیا اتفاق می افتد. بعضی از این حوادث باعث مرگ و گروهی دیگر باعث از کار افتادگی کلی یا جزیی می گردند ولی به طورکلی همه حوادث برای قربانیان خود موجب رنج و درد و ضررهای اقتصادی و مالی می باشد.

حادثه ناشی از کار:

در کتب لغت معمولاً حادثه به معنای رویداد، واقعه و یا پیش آمد نوشته شده و بیشتر منظورعمل و یا اتفاق ناخوشایند وخارج از نظم می باشد که ممکن است خسارات مالی و یا جانی در بر داشته باشد. بنابر عقیده برخی، حادثه اتفاقی است پیش بینی نشده و ناگهانی که بدون دخالت خود شخص در اثر یک نیروی خارجی بوجود می آید و یا به عبارت دیگرآنچه انسان را ناخواسته از مسیر زندگی طبیعی منحرف ساخته و برای او ایجاد ناراحتی جسمی و روانی و یا خسارات مالی نماید حادثه نامیده می شود. به عقیده ل.دیویس، حادثه را می توان (( ضعف در جوابگویی و فرار از حالات مخصوص )) تعریف کرد.

هرگاه به تعریف حادثه به دایره المعارف سازمان بین المللی کار توجه کنیم حادثه عبارت است از یک اتفاق پیش بینی نشده و خارج از انتظار که سبب صدمه وآسیب گردد. علاوه بر تعریف کلی برای حوادث مختلف که در بالا بدانها اشاره شده در تعریف حادثه ناشی از کار، می توان به آنچه در قانون کار و تامین اجتماعی آمده است به شرح زیر اشاره نمود:

حوادث ناشی از کار عبارت از حوادثی است که درحین انجام وظیفه و به سبب آن برای بیمه شده اتفاق می افتد. مقصود از حین انجام وظیفه تمام اوقاتی است که بیمه شده در کارگاه، موسسات وابسته، ساختمانها و محوطه آن مشغول کار باشد و یا به دستور کارفرما در خارج از محوطه کارگاه مامور انجام کاری می شود. ضمناً اوقات رفت و آمد بیمه شده از منزل به کارگاه و یا بلعکس جزو این اوقات محسوب می شوند. همچنین حوادثی که حین اقدام برای نجات سایر بیمه شدگان آسیب دیده و مساعدت به آنان اتفاق می افتد حادثه نا شی از کار محسوب می گردد.

بر اساس ماده 60 قانون تأمین اجتماعی حوادثی است که در حین انجام وظیفه به سبب آن برای بیمه شده اتفاق می افتد مقصود از حین انجام وظیفه تمام اوقاتی است که بیمه شده در کارگاه یا موسسات وابسته یا ساختمانها و محوطه آن مشغول بکار باشد و یا به دستور کارفرما و یا در خارج از محوطه کارگاه عهده دار انجام ماموریتی باشد اوقات مراجعه به درمانگاه یا بیمارستان یا برای معالجات درمانی و توانبخشی و اوقات رفت و برگشت بیمه شده از منزل به کارگاه جزء اوقات انجام وظیفه محسوب می گردد مشروط بر آن که حادثه در زمان عادی رفت و برگشت به کارگاه اتفاق افتاده باشد حوادثی که برای بیمه شده در حین اقدام برای نجات سایر بیمه شدگان و مساعدت به آنان اتفاق می افتد حادثه ناشی از کار محسوب می گردد .

اهمیت حوادث ناشی از کار:

همه ساله در جهان دهها میلیون کارگر قربانی حوادثی می شوند که منجر به کشته شدن و یا از کار افتادگی تعداد کثیری ازآنها می گردد طبق آمار منشر شده در کشورهای پیشرفته صنعتی سالانه از هر ده هزارنفر کارگر یکی دچار سانحه شده و در نتیجه اینگونه سوا نح پنج درصد روزهای ملی به هدر می رود. از این رو حوادث ناشی از کار ازسویی سبب ناراحتی فرد کارگر و یا افراد خا نواده اش شده و ازسوی دیگراز بین سرمایه وتزلزل بنیان اقتصادی جامعه می گردد لذا اینگونه حوادث ازدیدگاههای زیر دارای اهمیت شایان توجهی می باشند:

1- از نظرانسانی: هرگونه حادثه ناشی از کار ولو جزیی سبب درد و ناراحتی شخص کارگر و افراد خانواده ا ش گردیده ودر صورتیکه حادثه شدید بوده و منجر به مرگ یا ازکارافتادگی دائمی شود این مسئله اهمییت بیشتری پیدا می کند.

2- از نظر اجتماعی: ازآنجا که پیشرفت و ترقی هر اجتماعی بستگی به نیروی کار افراد جامعه دارد لذا محصول کار هر کار گر نه تنها مایه امرار معاش زندگی خود وخانواده اوست بلکه سرمایه و پشتوانه اقتصاد یک جامعه نیز می باشد. چنانچه می دانیم قریب50 تا60 درصد افراد هر اجتماعی را افراد در سنین کار تشکیل می دهند ولی دراصل افراد فعال جامعه، مخصوصاً در کشورهای کم رشد در حدود یک چهارم کل جمعیت می باشد و حال اگر از این تعداد افرادی نیز به علت حوادث ناشی ازکار نتوانند کارخود را انجام دهند این امر سبب تزلزل در وضع اجتماعی جامعه می گردد.

3- از نظر اقتصادی: حوادث به هر صورت و درجه ای که باشد برای گارگر، کارفرما وجامعه زیانهای اقتصادی در بردارد. این زیانها به صورت مستقیم وغیرمستقیم می باشد. تحت عنوان زیانهای مستقیم می توان از خسارات ناشی از وقفه کار به علت حادثه، هزینه های درمانی و بالاخره خسارات پرداختی در مورد کارافتادگی موقت، دائم و یا بالا خره فوت بحث نمود.

علل حوادث ناشی از کار

مطالعات و بررسی های انجام گرفته در سالهای اخیر نشان دهنده این حقیقت است که بطور کلی حادثه نا شی از کار علت واحدی نداشته و معلول علل فنی و انسانی می باشد. این علل بستگی به نوع، محیط، وضع، شرایط انجام کار و ابزار مورد استفاده داشته و میتوان آنها را به دو دسته علل مستقیم و غیر مستقیم تقسیم کرد.

1- علل مستقیم:

منظور از علل مستقیم عبارت از عللی است که در بوجود آمدن حادثه سهم اصلی را دارا بوده و با توجه به وضع کار وصنعت می توان این علل را چنین خلاصه نمود. جابجا کردن کالا، کار با ماشین آلات، سقوط اشیا، افتادن کارگرازارتفاع، استفاده غیر صحیح از ابزار کار، افتادن به علت لیز خوردن و یابرخورد با مانع، سوختگی وبالاخره با وسیله نقلیه در محیط کارگاه و یا هنگام رفت وبرگشت به محل کار.

2- علل غیر مستقیم:

این علل مستقیماً سبب بوجود آمدن حادثه نگردیده بلکه در صورت وجود علل مستقیم شانس بوجود آمدن حادثه را بیشتر می کنند. این گروه شامل تمام عواملی که باعث خستگی، ناراحتی و نارضایی کارگر می شوند می باشد. مهمترین این عوامل عبارتند از: نور نامتعادل، صدای بیش ازحد، عدم تهویه مناسب، نامناسب بودن درجه حرارت محیط کار، طولانی بودن ساعات کار، سرعت بیش ازحد تولید و بالاخره عوامل دیگری چون مسائل خانوادگی، مالی، روابط با کارفرما و سرپرست و... ضمناً بایستی توجه داشت که در کنار این دوگروه ازعلل، مسائلی چون تجربه، مهارت کاری و رعایت اصول ایمنی نیز اهمیت بسزایی در بوجود آمدن حوادث ناشی از کار دارند.